‘Ik leef nu veel bewuster’

Annelijn werkt op de scheidslijn tussen leven en dood

REDMAR SMIT – In een hospice verblijven mensen voor wie de laatste fase van hun leven is aangebroken. De zorg die daar geboden wordt, is gericht op kwaliteit van leven. Hoewel het een plek is waar de dood zo nadrukkelijk aanwezig is, wordt het leven ook zeker gevoeld. Annelijn Kluts is verpleegkundige in hospice De Wijngaard in Bosch en Duin en vertelt over dit mooie, maar soms ook moeilijke werk. ‘Ik ben anders in het leven gaan staan.’

Het was nooit per se het plan van Annelijn om in een hospice te gaan werken. ‘Ik hockeyde op hoog niveau en gaf trainingen aan teams. Ik besloot de opleiding tot verpleegkundige te doen, maar maakte die niet af. De zorg bleef echter wel kriebelen. Ik ging als invalkracht werken in het verpleeghuis, waar deze hospice eerder onderdeel van was. Toen het hospicegedeelte volledig verzelfstandigde, kwam ik voor de vraag te staan wat ik wilde. Ik wist niet zo goed wat ik ervan vond. Ik ben jong en om dagelijks met de dood in aanraking te komen, is heel confronterend. Ik wist ook niet of ik mensen wel kon begeleiden richting het sterven. Tegelijk merkte ik dat het psychosociale aspect van zorg bij mij past, dus besloot ik om het gewoon te doen. Nu kan ik zeggen dat het geweldig is om hier te werken.’

Waardevol
Dagelijks met lijden en dood bezig zijn, beschrijft Annelijn als waardevol. ‘Ik vind het bijzonder om in dat laatste stukje dat zo kwetsbaar is, iets te mogen betekenen. Sterven is voor iedereen een onbekend iets. Als je hoort dat er een termijn aan gegeven is, komt het zo concreet dichtbij. Dan komen er vragen, herinneringen en soms ook angsten. Mensen worden zich ineens heel bewust van wat ze hebben en wat ze hebben gedaan met hun leven. Het is een moment van reflectie. Ze realiseren zich extra waarvoor ze dankbaar zijn en vragen zich af hoe ze hun laatste dagen of weken nog kleur kunnen geven. Er is nog ruimte om fouten te herstellen. Ik zie ook dat mensen kracht krijgen om hun einde te aanvaarden. Vaak doordat ze hun hoop hebben gesteld op een eeuwig leven bij God. In deze fase wil ik ze graag begeleiden. Door medische zorg te geven, maar vooral door er te zijn.

Gevormd
Door haar werk is Annelijn anders in het leven gaan staan. ‘Je ziet hier zo veel. Sterven en het proces eromheen, is voor veel mensen een ver-van-jebedshow. Dat is het voor mij niet meer. Ik zie jonge mensen sterven en denk dan: dat kan mij dus ook overkomen. Dat raakt extra. Ik herinner me een cliënt die wat pijn had. Ze besloot naar de Eerste Hulp te gaan. Uit onderzoek bleek dat ze uitgezaaide kanker had. Aan het begin werd ik angstig van dit soort berichten. Nu maakt het me dankbaar voor mijn gezondheid en mijn zegeningen. Daarnaast is er ook bewustwording: het kan morgen over zijn. Daarom leef ik nu bewuster en geniet ik extra van alles wat ik heb. Cliënten hebben me dat geleerd. Bijna iedereen zegt wel: “Had ik maar meer tijd met vrienden en familie doorgebracht.” Of: “Had ik maar niet zoveel gewerkt.” En vervolgens ook tegen mij: “Dat moet jij anders aanpakken.” Daarom ligt voor mij nu ook de focus op de dingen in het leven die er echt toe doen. In de hospice heb ik ook te maken met mensen met verschillende achtergronden, normen en waarden. Daardoor leerde ik om open te staan voor mensen die anders in het leven staan, zonder te oordelen. Het is aan mij de taak om vanuit Gods liefde te werken en die te laten zien. We hadden een relatief jonge man die alles heeft gedaan wat God verboden heeft. Op een gegeven moment zei hij: “Ik had niet verwacht dat ik me in een christelijke hospice thuis zou voelen. Maar hoe jullie zonder oordeel met mij omgaan, ondanks alles wat ik fout heb gedaan, vind ik bijzonder.” Die man is uiteindelijk de Bijbel gaan lezen en gaan bidden. Dat had hij en hadden wij nooit gedacht. Dan zie je hoe belangrijk je houding als christen is.’

Hereniging
Er zijn ook andere situaties die Annelijn bijblijven. ‘Ik herinner me een vrouw die bij ons kwam en hard achteruit ging. Ze was depressief, somber en sprak nauwelijks. Ze had twintig jaar geen contact met haar zoon. Dat raakte me zo! Ze wilde heel graag nog contact met hem. Dat leek onmogelijk. Uiteindelijk heb ik aan de kinderen gevraagd of er toch geen mogelijkheid was om dit te proberen. Dit is namelijk de laatste kans om iets te herstellen. Dat is uiteindelijk ook gebeurd. Die zoon zag er zo tegenop. Ik ben dankbaar dat ik hem over die letterlijke en figuurlijke drempel mocht helpen en die hereniging mocht zien. Dat had impact op het gezin en gaf rust bij het sterven van moeder. Het leert mij hoe belangrijk het is om de relaties goed te houden. Vaker zien we het namelijk niet meer herstellen. Het komt zelfs voor dat mensen helemaal alleen sterven, omdat ze niemand hebben. Dat gebeurt vaker dan je denkt. Dat zijn schrijnende situaties.’

Moeilijk
Er zijn meer moeilijke aspecten aan het werk. ‘Bijvoorbeeld als mensen onrustig blijven tot het einde, of boos sterven. Of als je strijd ziet. Ik zie mensen worstelen met het oordeel. Met de vraag of ze wel naar de hemel mogen. Sommigen zijn echt radeloos. Als er ruimte voor is, probeer ik ze te bemoedigen. Dan vertel ik dat ik geloof dat God de Vader je met open armen welkom heet als je in Zijn Zoon gelooft. Dat geeft vaak rust. Wat ik ook moeilijk vind, is dat mensen uiteindelijk kiezen voor iets wat botst met mijn normen en waarden. Euthanasie of stoppen met eten en drinken bijvoorbeeld. Die mogelijkheden zijn er bij ons niet, dus zorgen we voor hen totdat ze naar huis gaan voor dat moment. Dat voelt heel dubbel. Dat raakt je eigen waarden. Ik moet daar professioneel mee omgaan en tegelijkertijd mijn grens aangeven. Ik bid elke dag om kracht en wijsheid, om de juiste woorden te spreken en het goede te doen.’ Kwaliteit van leven; dat is wat centraal staat in de hospice. ‘We ontzorgen. Soms zien we dan ineens een opleving, kleine genietmomentjes en positieve energie. Dat stemt me dankbaar. Ik geloof namelijk dat je echt nog iets moois van je laatste levensfase kunt maken.’